Het verhaal van Maarten
De leukste baan van de wereld
"Het geeft mij veel voldoening dat ik hier in onze prachtige natuurgebieden kan bijdragen aan de bescherming daarvan. Het samen met anderen mogen werken aan het behouden, beheren en verbeteren van dat complexe netwerk geeft me een enorme ‘drive’."
Ik ben Maarten, ecoloog bij afdeling Bron tot Kraan. Bij Dunea werkt een groot aantal ‘natuurmensen’ samen met de ‘watermensen’. Bron tot Kraan is verantwoordelijk voor de gehele waterwinning vanuit de Maas en de Lek, die beschouwen wij als onze bronnen, tot aan het water dat uit de kraan komt.
Zo lopen we nu langs een infiltratieplas die schoongemaakt wordt. Dat doen we door ‘organisch verrijkt zand’ van de bodem af te schrapen. Die organische laag verstopt de boel en vertraagt de waterwinning. Deze infiltratieplassen zijn aangelegd door natuurlijke duinpannen te vullen en enkele meters diep. Vanuit zo’n plas stroomt het water ondergronds naar ondergrondse winputten en van daaruit wordt het water doorgepompt naar de nazuivering. Als ecoloog bewaak ik de natuurwaarde in ons waterwingebied.
Dieren tellen
Bij Dunea maken we gebruik van begrazing door runderen, paarden en schapen om de begroeiing in balans te houden. Hier zijn nu veel struiken en dat komt onder andere door het ontbreken van konijnen, die graag kiemplantjes eten. Medewerkers van Dunea en vrijwilligers brengen samen in kaart wat hier allemaal leeft, groeit en bloeit. Dat doen we door simpelweg te tellen via een wetenschappelijke methode. Broedvogels, trekvogels, libellen, vlinders, mieren, sprinkhanen, muizen, kikkers, salamanders, zandhagedissen, vleermuizen, konijnen, reeën, planten, mossen... Alles wat je hier ziet wordt geteld ten behoeve van ons natuurbeheer en voor de wetenschap.
Waar we extra op letten zijn de habitattypische soorten, het woord zegt het al, de planten en dieren die van oudsher in de duinen thuishoren. De zeereep biedt bijvoorbeeld een heel ander habitat dan de grijze duinen, de struwelen of de vochtige duinvalleien. Die laatste heet zo, omdat de wind het zand zover wegstuift dat op sommige plekken het grondwater zichtbaar wordt. Elk habitat heeft zijn eigen planten- en diersoorten. Het is onze taak om de omstandigheden optimaal te houden. Bekende habitattypische soorten zijn de rugstreeppad, de zandhagedis, konijn, nachtegaal, glassnijder (een soort libel), duinparelmoervlinder, duinsabelsprinkhaan en de nauwe korfslak. Maar ook de parnassia, kruisbladgentiaan en verschillende orchideeënsoorten.
Natuurlijke processen te stimuleren
Met hulp van de tellingen kunnen we trends aflezen over aantallen en verspreiding van de diverse soorten, waarmee we kunnen signaleren of er iets aan de hand is en of en hoe we eventueel kunnen ingrijpen. Dat ingrijpen proberen we zoveel mogelijk te doen door natuurlijke processen te stimuleren. Een belangrijk natuurlijk proces in de duinen is verstuiving van kalkrijk zand door de wind. Bedenk bijvoorbeeld dat de zeereep een belangrijke barrière is tegen overstromingen door de zee. Jarenlang is de zeereep verstevigd door deze te verhogen en zand vast te houden door het beplanten met helmgras. Maar hiermee werd ook het verstuiven van kalkrijk zand tegengehouden, waardoor de duinen achter de zeereep verzuurden (kalk is een buffer tegen verzuring). Enkele jaren geleden is er in Meijendel een aantal kerven aangebracht in de zeereep om verstuiving weer meer kans te geven. Er zijn tientallen jaren van onderzoek voorafgegaan aan het mogen inkerven van duinen. Het is heel spannend om deze ‘gaten’ te maken in de ‘dijken’ van het land. Maar het gevolg is dat de kerven voor meer verstuiving zorgen en daardoor de achterliggende duinen op een natuurlijke wijze worden opgehoogd, waardoor de bescherming tegen de zee zelfs verbeterd is.
We monitoren nu het effect van de kerven en de extra verstuiving op de natuur en de eerste resultaten zijn positief. Een ander natuurlijk proces wat we willen bevorderen is het stimuleren van de aantallen konijnen. Naast het weg-eten van kiemplantjes, waardoor de duinen “open” blijven, graven konijnen ook holen en graven ze naar de wortels van bepaalde planten. Hiermee graven ze kalkrijke grond naar boven en maken de bodem open zodat er ook weer kleine verstuivingen kunnen ontstaan. Wellicht ontstaat er een vochtige duinvallei met unieke vegetatie doordat een konijn ergens een graafje heeft gemaakt waar de wind vat op kreeg.
Exotische bedreiging
Een andere bedreiging voor de biodiversiteit is de komst van 'exoten', zoals de Amerikaanse vogelkers, soms door mensen geïntroduceerd of soms hier gekomen door de opwarming van de aarde. Deze exoten hebben veelal geen of zeer weinig natuurlijke vijanden waardoor ze zich ongebreideld kunnen vermeerderen en de duineigen soorten verdringen. Ook de verspreiding van deze exoten in onze gebieden monitoren we en waar nodig en mogelijk proberen we ze zoveel mogelijk te verwijderen of verspreiding tegen te gaan.
Vaak werken we samen met onderzoeksinstituten en universiteiten bij het uitvoeren van onderzoeken. En we delen onze kennis met andere duinbeheerders. Vanuit Natura 2000 wetgeving hebben wij de opdracht om de biodiversiteit te beschermen en actief te handelen als we veranderingen opmerken. Je snapt wel dat het een continu proces is om de natuur te beheren en weerbaarder te maken tegen alle bedreigingen.
Een schatkamer van biodiversiteit
Het ziet er hier prachtig uit, maar de natuur staat ook onder druk. De hoeveelheid stikstof die neerslaat op de duinen is sinds de jaren ‘90 weliswaar gehalveerd, maar is nog steeds hoger dan goed is. En dat zie je terug in de begroeiing. Waar vroeger er veel verschillende soorten planten groeiden, overheersen nu enkele soorten die het goed doen met veel stikstof in de bodem. Als de stikstofdepositie niet verder afneemt, kan op sommige plaatsen zo'n sterke verzuring van de bodem ontstaan dat alleen nog maar een paar grassoorten overleven. Zonde, want de duinen zijn een schatkamer van biodiversiteit, ook voor de rest van Nederland. Er zijn wel 7000 soorten geteld. In het verleden hebben we stukken afgegraven om weer balans in de bodem te krijgen en de oorspronkelijke diverse duinvegetatie terug te krijgen, maar het zou niet nodig moeten zijn. Vroeger stikte het hier van de konijnen, maar door de komst van ziektes, marterachtigen en vossen zijn ze in aantal hard achteruitgegaan. Nu missen we hun graafactiviteiten en de natuurlijke verstuiving die dat geeft.
Wenselijke verstoring
Om biodiversiteit te stimuleren heb je altijd wat verstoring nodig. Daarmee houd je de processen aan de gang. Daarom hoeven we ook niet voor 100% mensen buiten natuurgebieden te houden, bepaalde delen zijn dan ook opengesteld voor publiek. Menselijke activiteiten kunnen soms ook een wenselijke verstoring zijn. Rondom de oude vissersdorpen zag je vroeger de grootste biodiversiteit, restjes daarvan zien we nog steeds in de zogeheten zeedorpenlandschappen. Ik vind de duinen prachtig, het is ook zeer waardevol dat anderen hier ook van kunnen genieten. Voor het welzijn van mensen zelf, maar ook om het belang en de schoonheid van natuur te ervaren. Met een groeiende bevolking in de drukke Randstad is spreiding van recreatie best een uitdaging.
Voldoening
Mijn vader was leraar biologie, dus je zou denken dat ik in zijn voetsporen zou treden, maar nee, ik werd eerst bedrijfs-/ict-consultant. 25 jaar later ben ik alsnog milieukunde gaan studeren. Eerst uit interesse, maar het pakte me en ik raakte bevlogen. Via mijn afstudeerproject kwam ik hier in de duinen terecht.
Ik heb de leukste baan van de wereld. Persoonlijk vind ik biodiversiteit ontzettend belangrijk, alles heeft met elkaar te maken en het verlies van een klein schakeltje kan grote gevolgen hebben binnen het enorm complexe netwerk van onderling afhankelijke planten en dieren. Het wereldwijde verlies aan biodiversiteit zie ik dan ook als een heel groot probleem. Het geeft mij veel voldoening dat ik hier in onze prachtige natuurgebieden kan bijdragen aan de bescherming daarvan. Het samen met anderen mogen werken aan het behouden, beheren en verbeteren van dat complexe netwerk geeft me een enorme ‘drive’. Daarnaast is Dunea een ontzettend interessant bedrijf waar ik het enorm naar mijn zin heb. Ik ben echt een generalist. De grote lijnen, het samenwerken en de afwisseling vind ik fantastisch!
Over Dunea’s duingebieden
Onze duingebieden Berkheide, Solleveld en Meijendel zijn een belangrijke plek voor een grote verscheidenheid aan bloemen, planten, dieren en mensen. Deze gebieden maken deel uit van Nationaal Park Hollandse Duinen. Dunea beheert deze prachtige, kwetsbare, veerkrachtige natuur en beschermt de drinkwaterwinning. Dat doen we al bijna 150 jaar en dat doen we niet alleen. Samen met vrijwilligers en (natuur)organisaties beschermen we onze gebieden met veel passie en plezier.