Een uniek duinlandschap
De duinen van Berkheide, Meijendel en Solleveld vertellen het verhaal van duizenden jaren wind, water en zand en vormen een dynamisch landschap vol leven. Elk gebied heeft zijn eigen karakter door verschillen in bodem, waterhuishouding en geschiedenis.
De verschillende duingebieden
De duinen van Solleveld, Meijendel en Berkheide zijn ieder uniek.
- Solleveld is open en vlak en heeft een rijke cultuurhistorie. In de bodem zijn eeuwenoude sporen van bewoning terug te vinden, van prehistorische nederzettingen en Merovingische graven tot middeleeuwse akkers.
- Meijendel heeft brede valleien, ontstaan door veenlagen in de ondergrond, en bestaat uit bos en open duin.
- Berkheide kenmerkt zich door hoge duintoppen en smalle valleien, gevormd door een kleilaag die ooit werd afgezet bij de vroegere monding van de Rijn.
Ontstaansgeschiedenis
De Nederlandse duinen zijn ongeveer 5000 jaar geleden ontstaan. De oudste lagen, zoals de strandwallen, werden gevormd langs de kust. Later, rond 750 na Christus, begon het zand verder landinwaarts te stuiven en ontstonden de jonge duinen. In Berkheide en Meijendel liggen deze jonge lagen bovenop oudere duinlandschappen, terwijl in Solleveld het oude landschap nog grotendeels aan de oppervlakte ligt.
Mensen hebben altijd bijgedragen aan de vorming van de duinen. Van prehistorische akkertjes tot het planten van helmgras. In Meijendel veranderde door menselijke ingrepen van een open vallei in een bos. Ook de drinkwaterwinning, met infiltratieplassen en winputten, heeft het landschap gevormd. Tegelijkertijd heeft de drinkwaterfunctie geholpen om de duinen te beschermen.
Zoetwaterbel
Wat je ziet tijdens een bezoek aan de duinen, is onlosmakelijk verbonden met een verborgen wereld onder de grond. Onder het zand ligt een enorme zoetwaterbel, die op het zoute grondwater drijft. Deze bel is gevormd door regenwater dat eeuwenlang door het zand in de bodem is gezakt. Op sommige plekken is de bel wel 120 meter diep. Tussen het zoete en zoute water bevindt zich een laag brakwater, die tientallen meters dik is.
In sommige delen van het duingebied, zoals in Berkheide, vormen slecht doorlatende kleilagen een natuurlijke barrière in de bodem. Dit zorgt voor hogere grondwaterstanden en unieke omstandigheden aan de oppervlakte. Waar het grondwater als kwelwater naar boven komt, ontstaan vochtige duinvalleien. Hier groeien planten zoals parnassia, kruisbladgentiaan en diverse orchideeën. Langs de binnenduinrand ontstaan duinbeken, die een leefgebied vormen voor waterplanten en amfibieën.
Habitats
Het duinlandschap lijkt op het eerste gezicht misschien één geheel, maar zit vol verrassende contrasten. Van de ruige embryonale duinen aan de kust tot de vochtige duinvalleien en het beschutte duinbos: elk deel heeft zijn eigen verhaal en bewoners. De wind, het water en het zand zorgen voor een mozaïek van leefgebieden. Ontdek hoe pioniersplanten het zand vasthouden, waarom konijnen en zandstuivingen onmisbaar zijn en hoe de zoetwaterbel leven brengt aan de oppervlakte.